Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών επιστημονική ημερίδα με θέμα «Ποιότητα σπόρου-γενετικό υλικό: προσαρμογή σε βιοτικές και αβιοτικές καταπονήσεις

Στις 21 Ιανουαρίου 2025 στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών πραγματοποιήθηκε επιστημονική ημερίδα με θέμα «Ποιότητα σπόρου-γενετικό υλικό: προσαρμογή σε βιοτικές και αβιοτικές καταπονήσεις». Χαιρετισμό απηύθυνε ο Κοσμήτορας του Γεωπονικού Πανεπιστήμιου Αθηνών Καθηγητής Δρ. Σάββας Δημήτρης . Η OIKOS SEEDS είχε τη χαρά και την τιμή να συμμετάσχει μέσω του Γεώργιου Κωστάκη.

Ομιλητές και Θέματα

• Ελένη Τάνη & Χάχαλης Δημοσθένης: «Παρουσίαση του προγράμματος BENEFIT Med: Σημασία και συμμετοχή των εθνικών εταίρων στο έργο».

• Γκούφα Μάρω: «Επίδραση των τεχνολογιών προετοιμασίας σπόρου στην ανάπτυξη των φυτών υπό συνθήκες καταπόνησης αλατότητας στο λαθούρι Lathyrus sativus L.-Πρόγραμμα BENEFIT Med».

• Πετράκη Αγγελική: «Αξιοποίηση τεχνολογίας biopriming σπόρου στα ψυχανθή: πειράματα αγρού- Πρόγραμμα BENEFIT Med».

• Αβραάμ Ελένη: «Αξιολόγηση ποικιλιών καρποδοτικών ψυχανθών ως εναλλακτικές πηγές πρωτεΐνης στη ζωική παραγωγή».

• Οικονόμου Παναγιώτης: «Νέα δεδομένα και νέες τεχνολογίες στην παραγωγή γενετικού υλικού φυτών μεγάλης καλλιέργειας».

• Κοντοσφύρης Γιώργος: «Εξέλιξη και προσαρμοστικότητα υβριδίων κηπευτικών καλλιεργειών σε καταπονήσεις».

• Κωστάκης Γιώργος: «Προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής για τη Βιολογική Γεωργία, με στόχο τη διάσωση και ανάδειξη των ελληνικών παραδοσιακών ποικιλιών λαχανικών – Πρόγραμμα LIVESEEDING».

Κύρια Σημεία της Ομιλίας του Γεώργιου Κωστάκη

Η παρουσίαση μας με τίτλο «Προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής για τη Βιολογική Γεωργία, με στόχο τη διάσωση και ανάδειξη των ελληνικών παραδοσιακών ποικιλιών λαχανικών – Πρόγραμμα LIVESEEDING», εστίασε σε καίρια ζητήματα που αφορούν:

• Την ιστορία και το όραμα της OIKOS SEEDS στη διατήρηση των παραδοσιακών ποικιλιών.
• Τη συμβολή μας στην ανάπτυξη της εγχώριας σποροπαραγωγής και στη βιώσιμη γεωργία.
• Τη συμμετοχή μας στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα πρόγραμμα LIVESEEDING.
• Τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που αντιμετωπίζει η ελληνική σποροπαραγωγή σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο αγροδιατροφικό τοπίο.

Το Πρόγραμμα LIVESEEDING

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη συμμετοχή της OIKOS SEEDS στο LIVESEEDING, το οποίο:

• Στοχεύει στη δημιουργία βιώσιμων τοπικών συστημάτων τροφίμων μέσω της ανάπτυξης βιολογικών σπόρων.
• Υποστηρίζει την προσαρμογή των παραδοσιακών ποικιλιών στις σύγχρονες αγροτικές ανάγκες.
• Ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ αγροτών, ερευνητών και πολιτικών φορέων για την προώθηση της βιολογικής γεωργίας.

Αποσπάσματα από την ομιλία του Γεώργιου Κωστάκη

   ….. Σε αυτό το σημείο επιτρέψτε μου να κάνω μια μικρή Αναδρομή στο Παρελθόν ας επιστρέψουμε για λίγο στο 1990.   

Ήταν μια εποχή όπου οι παραδοσιακές ποικιλίες σπόρων βρίσκονταν σε κρίσιμο σταυροδρόμι.

Η αξία τους αμφισβητούνταν έντονα, καθώς τα υβρίδια είχαν ήδη καθιερωθεί ως  η κυρίαρχη επιλογή. Με τα πλεονεκτήματα των υψηλών αποδόσεων, της ανθεκτικότητας στις ασθένειες και της ομοιομορφίας, τα υβρίδια αποτελούσαν μονόδρομο για τους περισσότερους παραγωγούς.

Όμως, σε αυτό το κυρίαρχο αφήγημα υπήρχε ήδη ορατό ένα σημαντικό τίμημα.  Η γευστική ποιότητα, το άρωμα και η σύνδεση με την παράδοση υποχώρησαν.    Οι καταναλωτές άρχισαν να εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους για τη γευστική “φτώχεια” αυτών των προϊόντων, αναπολώντας τις αυθεντικές γεύσεις των παραδοσιακών ποικιλιών που είχαν απολαύσει στο παρελθόν.

Ας δούμε τώρα πώς συνδέεται αυτό με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα.

Οι συνέπειες αυτής της μετάβασης σήμερα, είναι πιο εμφανείς από ποτέ. Η γευστική φτώχεια συνδυάστηκε με μια άλλη, λιγότερο ορατή αλλά εξίσου κρίσιμη απώλεια: Τη βιοποικιλότητα .

 Οι παραδοσιακές ποικιλίες, προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες και το κλίμα κάθε περιοχής, είχαν αναπτυχθεί μέσα από χρόνια φυσικής επιλογής και ανθρώπινης καλλιέργειας. Η αντικατάστασή τους με λίγες, ομοιόμορφες ποικιλίες υβριδίων σήμαινε τη σταδιακή εξαφάνιση ενός πολύτιμου γενετικού πλούτου.

35 χρόνια αργότερα, ζούμε σε μια εποχή που ο πλανήτης μας αντιμετωπίζει νέες κρίσιμες προκλήσεις:

• Η κλιματική αλλαγή απαιτεί την υιοθέτηση ανθεκτικών και προσαρμοσμένων καλλιεργειών.
• Η απώλεια βιοποικιλότητας απειλεί τη σταθερότητα ολόκληρων οικοσυστημάτων.
• Η ανάγκη για βιώσιμες γεωργικές πρακτικές είναι πιο επείγουσα από ποτέ.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι παραδοσιακές ποικιλίες αποκτούν ξανά  θέση.

Η προστασία αυτής της βιοποικιλότητας μέσο των παραδοσιακών ποικιλιών σπόρων δεν είναι απλώς μια νοσταλγική επιστροφή στο παρελθόν, αλλά μια στρατηγική επένδυση για το μέλλον.

Οι παραδοσιακές ποικιλίες:

• Προστατεύουν τη βιοποικιλότητα, διατηρώντας γενετικό υλικό που μπορεί να προσαρμοστεί καλύτερα στις αλλαγές του κλίματος.

• Προάγουν τη βιωσιμότητα, καθώς συχνά απαιτούν λιγότερες εισροές, όπως νερό, λιπάσματα και φυτοφάρμακα.

• Υποστηρίζουν το περιβάλλον, μειώνοντας την εξάρτηση από εντατικές γεωργικές πρακτικές που εξαντλούν το έδαφος.

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στον τομέα της παραγωγής σπόρων. Η περιορισμένη εγχώρια παραγωγή αυτών των βασικών γεωργικών εισροών αυξάνει την εξάρτηση από εισαγωγές, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την επισιτιστική ασφάλεια της χώρας.

Η επισιτιστική ασφάλεια εξαρτάται από την ικανότητα μιας χώρας να εξασφαλίζει επαρκή και ασφαλή τρόφιμα για τον πληθυσμό της. Η έλλειψη εγχώριας παραγωγής σπόρων μπορεί να οδηγήσει σε ευπάθεια απέναντι σε διεθνείς κρίσεις, όπως διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα ή αυξήσεις τιμών.

Η ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής σπόρων είναι κρίσιμη για τη μείωση της εξάρτησης από εισαγωγές και την ενδυνάμωση της επισιτιστικής ασφάλειας.

 Η ανάπτυξη και διατήρηση παραδοσιακών ποικιλιών, προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες, μπορεί να συμβάλει στη βιωσιμότητα της γεωργίας και στην προστασία της βιοποικιλότητας. Επιπλέον, η προώθηση της τοπικής παραγωγής σπόρων μπορεί να ενισχύσει την οικονομία της υπαίθρου και να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες απασχόλησης.

Παράλληλα, παρατηρούμε τη στροφή των καταναλωτών προς την αυθεντικότητα. Σήμερα, η υψηλή γαστρονομία και η τοπική παραγωγή αναδεικνύουν τις παραδοσιακές ποικιλίες ως αναπόσπαστο κομμάτι μιας νέας προσέγγισης στη διατροφή.

Στον ίδιο άξονα και τουρισμός που είναι σημαντικό κεφάλαιο για τη χώρα μας και πυλώνας  ανάπτυξης. Βλέπουμε οι επισκέπτες να αναζητούν αυθεντικές εμπειρίες.

 Έρχονται στην Ελλάδα όχι μόνο για τα μοναδικά της τοπία, αλλά και για να γευτούν τις παραδοσιακές γεύσεις που αποτυπώνουν τη μοναδικότητα της κάθε περιοχής. Από την Κρήτη με τα άγρια χόρτα, ως την Σαντορίνη με το τοματάκι και την φάβα μέχρι τη Μακεδονία με τις παραδοσιακές πιπεριές, τα τοπικά προϊόντα αποτελούν βασικό κομμάτι της τουριστικής εμπειρίας. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, το 70% των επισκεπτών που επιλέγουν την Ελλάδα δηλώνουν ότι η γαστρονομία επηρεάζει καθοριστικά την εμπειρία τους.  Η αναβίωση των παραδοσιακών ποικιλιών δεν συμβάλλει μόνο στη γεωργική παραγωγή ή την προστασία της βιοποικιλότητας, αλλά και στη δημιουργία μιας ισχυρής τουριστικής ταυτότητας.                                                                                               Αυτή η ταυτότητα ενισχύει την ανταγωνιστικότητα της χώρας μας ως κορυφαίου γαστρονομικού και πολιτιστικού προορισμού.

Σε αυτό το σημείο είναι και η διασύνδεση με το  LiveSeeding                                                                                                                                   

Το LiveSeeding είναι ένα καινοτόμο ευρωπαϊκό πρόγραμμα που προωθεί την ανάπτυξη βιολογικών σπόρων και την οργανική βελτίωση φυτών, με στόχο τη μετάβαση σε πιο βιώσιμα τοπικά συστήματα τροφίμων. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την ΕΕ, το SERI και το UKRI, και συγκεντρώνει 37 εταίρους από 16 ευρωπαϊκές χώρες. Το LiveSeeding έχει επιτύχει σημαντικά αποτελέσματα μέσα από τις δράσεις του:

• Προγράμματα Καλλιέργειας: Διοργανώθηκαν πιλοτικά προγράμματα καλλιέργειας LIVING LABS, όπου γεωργοί συμμετείχαν σε πειραματικές καλλιέργειες βιολογικών σπόρων.
• Εκπαίδευση και Κατάρτιση: Μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα.
• Δημιουργία Δικτύων: Το LiveSeeding έχει ενθαρρύνει τη δημιουργία τοπικών και διεθνών δικτύων συνεργασίας.
• Προώθηση Πολιτικών: Μέσω των δράσεων, το πρόγραμμα έχει επηρεάσει τις πολιτικές της ΕΕ για τη βιολογική γεωργία.

Μέσω του προγράμματος LiveSeeding ενισχύεται  η δέσμευσή μας για βιώσιμη γεωργία και διατήρηση της βιοποικιλότητας. Συμβάλλουμε στην ανάπτυξη νέων ελληνικών ποικιλιών, στη μείωση της χρήσης χημικών και φυτοφαρμάκων, και στη βελτίωση της ποιότητας της βιολογικής παραγωγής. Επιπλέον, συμμετέχουμε σε δράσεις που ενισχύουν τη συνεργασία μεταξύ αγροτών, ερευνητών και πολιτικών φορέων, προωθώντας μια ολιστική προσέγγιση για τη βιολογική γεωργία.

 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΤΕΡΑ :

• Ενσωμάτωση των ελληνικών παραδοσιακών ποικιλιών πιπεριάς στις προτεινόμενες ποικιλίες κατάλληλες για οργανική καλλιέργεια, αν και εγγεγραμμένες στον συμβατικό κατάλογο ποικιλιών.

• Παραγωγή πρωτοκόλλου τεχνικών οργανικής καλλιέργειας

• Αντιμετώπιση ασθενειών και παθογόνων με βιολογικό τρόπο. Συνεργαζόμαστε με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο για την αντιμετώπιση του βακτηρίου Xanthomonas βιολογικά.

• Θεσμοθέτηση κοινής Ευρωπαϊκής βάσης δεδομένων για την διαθεσιμότητα βιολογικών σπόρων, αντί των τοπικών σε κάθε Χώρα.

• Αξιοποίηση των ζωντανών εργαστηρίων που δημιουργήσαμε μαζί με τον Κο Κουτή από τον Αιγύλοπα για την πιπεριά και το σιτάρι.

Με την επίτευξη των στόχων του Liveseeding και έως το 2036, θα δημιουργηθούν:

Νέα πανευρωπαϊκή αγορά οργανικών σπόρων αξίας 6 δις. €

Νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες, σε συνδυασμό με την βοήθεια και την υποστήριξη της ΕΕ

Πεδίο δόξης λαμπρό για την Ελληνική έρευνα, καθότι υστερούμε σήμερα στην δημιουργία και παραγωγή υβριδίων

Νέα κατηγορία σποροπαραγωγής, αυτή του οργανικού ετερογενές υλικού.

Συμπεράσματα

Για να παραχθεί ο σπόρος,  ένα μεγάλο σύνολο εμπλεκομένων συνεπικουρεί ,από ερευνητές  ως τους σποροπαραγωγούς  έως τους τοπικούς γεωπόνους ως τους αγρότες και τους οργανισμούς πιστοποίησης. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που εργάζονται μαζί, μοχθούν και αγωνίζονται για να καλλιεργηθεί και να παραχθεί  η τροφή .

 9 στις 10 μπουκιές φαγητού ξεκινούν με σπόρους!                                                                                                                    

Μπορεί να μην το συνειδητοποιούμε  όταν κάνουμε μια βόλτα στη λαϊκή ή στους διαδρόμους του  σουπερμάρκετ, ότι  σχεδόν όλα τα τρόφιμα στα ράφια προέρχονται από προϊόντα που ξεκίνησαν ως σπόροι  και ότι αν δεν έχεις σπόρο, δεν έχεις τροφή .                                                                                                                                                                                                  

Οι σπόροι είναι η βάση σχεδόν όλων των τροφίμων, γεγονός που καθιστά τους πιστοποιημένους σπόρους πρωταρχικής σημασίας για τη διασφάλιση της ποιότητας των τροφίμων.                                                                                                                                                       

Στην OIKOS δεσμευόμαστε να συνεχίσουμε το έργο μας, συνδυάζοντας τη γεωργία με την προστασία του περιβάλλοντος, τη βιωσιμότητα και τη στήριξη των παραγωγών.

Η διάσωση και ανάδειξη των παραδοσιακών ποικιλιών είναι  ζήτημα πολιτιστικής και γαστρονομικής κληρονομιάς όπως και περιβαλλοντικής ευθύνης .  Είναι στενά συνδεδεμένες με τη λογική και το νόημα της βιολογικής παραγωγής. Σε αυτό το πλαίσιο, οι παραδοσιακές ποικιλίες αποκτούν ξανά  θέση. Δεν είναι απλώς μια επιστροφή στο παρελθόν, αλλά μια στρατηγική για το μέλλον.

Κλείνοντας, σας καλώ να γίνουμε όλοι πρεσβευτές της κληρονομιάς μας και να σκεφτούμε όλοι πώς μπορούμε να συμβάλουμε στη δημιουργία ενός πιο βιώσιμου και ανθεκτικού αγροδιατροφικού συστήματος. Η δύναμη της συνεργασίας είναι το κλειδί για την επιτυχία.

Μείνετε συντονισμένοι για περισσότερα νέα και δράσεις στο blog της OIKOS SEEDS!